Ece Sezgin*
Cennet Bahçesi, sulak toprakları, hoş ve bereketli ağaçlarıyla zahmetsiz ve kusursuz bir yaşam için tasarlanmış dünya medeniyetinin ilk projesidir. İnsanlık burada, sonsuz yaşamı vaat eden bu bahçede Adem ile başlar. Ancak insan hatası ve kovulma nedeniyle, Cennet Bahçesi’ne bir daha asla ulaşılamayacak, her zaman aranan bir fikir olarak kalacak. Bu bahçenin mükemmel varlığı, insana günahlı doğasını, çektiği acıların kaynağını ve neler kaybettiğini hatırlatır.
…RAB Tanrı doğudadır,
Aden’de bir bahçe dikti. Yarattığı Adem’i oraya koydu…
Yaratılış 2:8
Bahçe bir medeniyet göstergesi olarak kabul edilebilir. Bu anlamda hem faydacı hem de estetik amaçlarla şekillenen ve süreklilik arz eden kontrollü bir düzenlemedir. Yazılı kaynaklar sayesinde bahçelerin tarihinin izini antik Mezopotamya uygarlıklarına kadar götürmek mümkündür. Sümer, Asur ve Babil hükümdarları; Tıbbi itibarın bir göstergesi olarak şehirlerine, saraylarına ve tapınaklarına bahçeler dikti ve bu bahçelerin bakımı ve bakımı için birini görevlendirdi. Semavi dinlerde “Aden” veya “Aden Bahçesi” olarak anılan Aden Bahçesi, aslında Allah’ın yeryüzündeki bahçesidir. Allah’ın yaratılışta yeryüzüne yaptığı bu son dokunuş, bir anlamda medeniyetin başlangıcı olarak tasarlanmıştır. Tanrı dünyayı yarattıktan sonra Aden’de bir bahçe diker. Adem’i bahçeye bakması için bu bahçeye koyar ve olaylar gelişir.
Pierre Daniel Huet, 1700, Paradis Land Durum Kartı.Semavi dinlerde iki farklı cennet kavramı vardır. Biri ölümden sonra gidilecek ebedi yer, diğeri ise bu mükemmelliğin Dünyevi dalı, Cennet Bahçesi veya Aden Bahçesi. Tevrat’ın yaratılış bölümünde anlatıldığına göre, Aden’den bir nehir geçerek bahçeyi sular ve dört kola ayrılır. Bu dört koldan ikisinin adı Fırat ve Dicle’dir. Adem ve Havva’dan başka kimseye görmeleri için verilmeyen bu bahçenin nerede olup olmadığı ise halen merak konusu. Ancak Pierre Daniel Huet’in dinler tarihini anlamak için 1700 yılında yaptığı bu eşsiz haritaya göre Cennet Bahçesi, Basra Körfezi’nin kuzeybatısında yer alıyor.
…Bahçede iyi meyve veren her çeşit güzel ağaç yetiştirdi.
Bahçenin ortasında hayat ağacı vardı, iyiyi ve kötüyü bilme ağacı…
Yaratılış 2:9
Bu cennet, seçilmiş canlıları barındırması ve doğal olmayan sonlarla çevrili bir alan olması nedeniyle bir bahçe olarak tanımlanmaktadır. Kutsal kitaplarda Aden bahçesinden söz edilirken ağaçların varlığına sıklıkla vurgu yapılır ve diğer bitki türlerinden pek bahsedilmez. Bunun temelde iki nedeni var gibi görünüyor. Birincisi, ağaç meyvesinin zahmetsiz bir besin kaynağı olmasıdır. Çünkü Aden, mutlak mutluluğun hedeflendiği bir yerdir ve Allah, Adem’i bu bahçeye koyduğunda onun için tasasız ve zahmetsiz bir hayat planlar. İkinci sebep ise, bu bahçe doğuda kurulduğu için biraz gölgeye ve serinliğe ihtiyaç duyar. Aden bahçesinde Adem yalnız değildir. Tanrı bazen burada belirir ve ağaçların serinliğinde yürür.
Adem ve Havva cennettenExodus, Falname, Topkapı Sarayı
Müze Kütüphanesi, H.1703, vr. 7b
‘İSTEDİĞİNİZ AĞACIN MEYVESİNİ BAHÇEDE YİYEBİLİRSİNİZ AMA…’
Aden Bahçesindeki tüm bu ağaçlar arasında en ünlüsü hayat ağacı ile doğruluk ve kötülüğü bilme ağacıdır. Bu farklı; Tanrının, insanın, bahçenin ve içindeki iki değerli ağacın hikayesi Eski Babil’e kadar uzanıyor. 18. yüzyıldan kalma bir şiire göre, çok eski bir zamanda, uzak geçmişte, tanrılar yeryüzündeki insan yaşamını ilk kez organize ettiklerinde, her şeyi kendileri yapmaktan yorulmuşlar, bu yüzden insanlığı yaratmışlar ve başına bir kral koymuşlardır. onun kafası. Bu kral ayrıca bahçesinin avlusuna bir hurma ve ılgın ağacı dikti. Şiirde bu iki ağacın ağzından, kral ve tanrı için kimin daha yararlı ve değerli olduğu konusunda tatlı tartışmalar vardır. Hurmanın yiyeceğine karşı ılgın tatlılığı, hurmanın adak olarak kullanılan meyvesi, hükümdar için mobilya yapımında kullanılan ılgın gövdesi… Burada gördüğümüz çelişki ve rekabet – anlamları aynı olsa da. muhtemelen farklı – aynı zamanda Cennet Bahçesi’ndeki hayat ağacı ve bilgi ağacı için de geçerlidir. Hayat ağacı ölümsüzlüğü, iyiyi ve kötüyü bilme ağacı ise ölümü vaat eder. Çünkü Tanrı Adem’e açıkça şöyle dedi: “Bahçedeki herhangi bir ağacın meyvesinden yiyebilirsin, ama iyilik ve kötülüğü bilme ağacından yeme. Çünkü ondan yediğin gün mutlaka öleceksin.”
… Adem ve karısı çıplaktı, artık utanmayı bilmiyorlardı… Yaratılış 2:25
Allah, Adem’in yalnız kalmasını uygun bulmaz ve kadını (Havva) yaratır. Bu yaratılış anlatısının hemen ardından insanlığın büyük günahı tanıtılır. Bahçedeki en kurnaz hayvan yılandır. Yılan hanımı aldatır, böylece hem erkek hem de kadın, doğruluk ve kötülüğü bilme ağacının yasak meyvesini yiyerek Tanrı’nın kanununu çiğner. İkisi de gözlerini açar ve çıplak olduklarını anlarlar. Tanrı, Adem’in iyiyi ve kötüyü (tanrı) bilmekle benzersiz bir özellik kazandığını, bu nedenle hayat ağacının meyvesini yiyerek ölümsüz olmasına izin verilmemesi gerektiğini söyler. Bu büyük günah, Adem ve Havva’nın cennetten kovulmasına neden olur. Böylece yılan, insanın ölümsüzlüğe kavuşmasını bir kez daha engellemiş olur. Tıpkı Sümer destanında ölümsüzlük bitkisini kral Gılgamış’tan çaldığı zamanki gibi.
İnsan sadece cennetten kovulmakla kalmaz, aynı zamanda Tanrı tarafından lanetlenir. Yılan da bu lanetten nasibini alır. Yılanın payı ömrünün sonuna kadar karnı üzerinde sürünmek, kadının payı çok sancılı doğumlar, erkeğin payı ise çaba göstermeden yiyecek bulamamaktır.
… Böylece RAB Tanrı, üzerinde yaratıldığı toprağı işlemeye geldi.
Adem’i Aden bahçesinden çıkardı. Onu kovdu.
hayat ağacının yolunu incelemek için Aden bahçesinin doğusuna gitti.
Keruvlar ve her yöne dönen alevli bir kılıç yerleştirdi…
Yaratılış 3:23-24
İnsanın bu düşüşü; Kişinin doğum, ölüm, üretim ve diğer çeşitli deneyimlerle karşılaşabileceği daha fani ama kontrollü bir dünyaya geçiştir. Buradan sonrası biraz daha hileli… Cennet Bahçesi’nden kovulma genellikle insanın tarıma geçişiyle ilişkilendirilir, Tanrı Adem’i bizzat lanetlemiştir. Ayrıca 16. yüzyılın sonu ve 17. yüzyılın başına tarihlenen Falnamelerde, Adem ve Havva cennetten ayrılırken, Havva’nın elindeki bir demet buğday bu fikri pekiştirmektedir. Öte yandan, iyiyi ve kötüyü bilme ağacını yedikten sonra Adem ve Havva’nın ilk fark ettikleri şey çıplak olmalarıydı. Bu nedenle, yasak meyve veya büyük günah muhtemelen masumiyetin seksle bozulmasını sembolize ediyor ve bu da Adem ve Havva’nın Aden’den kovulduktan hemen sonra ilk çocuklarını doğurduğu fikrini pekiştiriyor.
İNSAN O BAHÇEDE KAFASI MESELELERİNİ BIRAKIR
Tüm bu anlatıda insanlığın geçmiş aşamalarına veya doğasına dair ipuçları ne olursa olsun, Cennet Bahçesi’nden kovulmak, aynı zamanda Tanrı’nın huzurundan kovulmak anlamına geldiği için insanlık için büyük bir utanç anlamına gelir. İnsan o bahçede saf masumiyetini bırakır ve artık doğasında kötülük vardır. Bu kötülük her zaman görünür. Adem ve Havva’nın ilk çocukları Habil ve Kabil’in hikayesiyle dünya ilk kez kıskançlık ve cinayetle tanışıyor. Aşağıdaki anlatı, Yakup ve Esav, ilk kez açgözlülüğü ve organize aldatmacayı hayata geçiriyor. Lordlar sinirlenir, seller çıkar ama insanlar seçimlerini aynen tekrarlar. Tanrı, İbrahim’in soyuna Cennet’e benzeyecek bir ülke vaat ediyor, ama her zaman doğruluğu seçmek yerine, kötülüğü de içeren insanın doğası asla değişmiyor. Bu yüzden herkes sürekli arar ve hayal kurar ama kimse bir daha Cennet Bahçesini göremez.
Bu nedenle, Cennet Bahçesi bir köken mitine dönüşür. İnsanlığın esenliğinden, hoşnutluğundan ve masumiyetinden; ölüm, acı ve sefalet kavramlarını içselleştireceği bir insanlık haline geldiğini anlatır. Sadece semavî dinlerde değil, bir yandan günahkâr doğasını unutturmamak, diğer yandan da kaybettiği o harika uyumu insanlara hatırlatmak için kurgulanmış mitolojik bir hikâye olarak hayatın içinde yerini alıyor. Bu kadim hikaye o kadar içselleşmiştir ki, bir incir yaprağını, bir elmayı ya da bir ağaca dolanmış yılanı gören pek çok insan, hiç görmediği bu bahçeyi ister istemez anımsar.
*Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Arkeoloji Bölümü Doktora Öğrencisi
